Оросын газар нутаг тэлсээр

Газар нутгийнхаа хэмжээгээр дэлхийн хамгийн том улсад тооцогддог ОХУ-ын нутаг дэвсгэр нутгийн зvvн хэсэгт оршдог галт уул,







сурталчилгаа »

газар хєдлєлтийн идэвхтэй бvслvvр дэх геологийн байнгын vйл ажиллагааны дvнд єргєжсєєр байгаа аж. Оросын Шинжлэх ухааны академийн Алс Дорнод дахь салбар буюу Тэнгисийн геологи, геофизикийн хvрээлэнгийн тэргvvн Борис Левиний тооцоогоор 2007 онд Сахалин аралд болсон газар хєдлєлтийн нєлєєгєєр Оросын газар нутгийн хэмжээ 4.5 хавтгай дєрвєлжин км-ээр тэлжээ. Левиний тайлбарласнаар Сахалины Невелиш суурингийн ойролцоо болсон газар хєдлєлтийн нєлєєгєєр тэнгисийн ёроол єргєгдсєн аж. Харин Японы хойд зугт оршдог Матуа арлын эрэг орчимд болсон єєр нэгэн газар хєдлєлтийн дvнд Оросын єргєн уудам нутаг 1.5 хавтгай дєрвєлжин км-ээр мєн сунасан байна. Матуагийн газар хєдлєлт єнгєрєгч зургадугаар сард тус арлын ємнє зvгт оршдог Сарычев галт уулын дэлбэрэлтээс vvдсэн аж. Сарычев галт уул Курилын арлууд дахь хамгийн идэвхтэй галт уулын нэг бєгєєд дахин хэдэнтээ ч дэлбэрэх магадлалтай гэнэ. Тус уул оршдог Матуа арлыг япончууд Мацува гэдэг бєгєєд Орос, Японы эрх баригчдын дунд зєрчил vvсгэсээр буй Курилын бvлэг арлуудын хамгийн ємнєд хэсэгт оршдог дєрвєн арлын нэг юм. Харин Сахалин Оросын хамгийн том арал бєгєєд газар нутгийнх нь гуравны хоёр нь ой. Сvvлийн хоёр арван жилийн хугацаанд гурван ч хvчтэй газар хєдлєлт тус аралд болжээ.

Дунд суудлийн хуралдаан болно

Маргааш буюу 2009 оны 11 дүгээр сарын 25-ны өдөр болох Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн хуралдаанаар Ашигт малтмалын тухай, Иргэний хуулийн зарим заалт Үндсэн хууль зөрчсөн эсэх тухай маргааныг хянан хэлэлцэнэ.

Тухайлбал, Ашигт малтмалын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1-д “Монгол Улсын газрын гадаргуу болон түүний хэвлийд байгалийн байдлаараа оршиж байгаа ашигт малтмал төрийн өмч мөн”, мөн зүйлийн 5.4-д “Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийж нөөцийг нь тогтоосон стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын ордыг хувийн өмчит хуулийн этгээдтэй хамтран ашиглавал төрийн оролцооны хэмжээ 50 хүртэл хувьтай байж болох бөгөөд уг хэмжээг төрөөс оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээг харгалзан орд ашиглах гэрээгээр тодорхойлно”, 5.5-д “Улсын төсвийн оролцоогүйгээр хайгуул хийж нөөцийг нь тогтоосон стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын ордыг эзэмшигчийн тухайн ордод оруулсан хөрөнгийн 34 хүртэлх хувьтай тэнцэх хувьцааг төр эзэмшиж болох бөгөөд уг хэмжээг төрөөс оруулах хөрөнгө оруулалтын хэмжээг харгалзан орд ашиглах гэрээгээр тодорхойлно”, 27 дугаар зүйлийн 27.1.4-т “уурхайн эдэлбэрээс олборлосон цацраг идэвхт ашигт малтмалаас бусад төрлийн ашигт малтмал, үйлдвэрлэгдсэн бүтээгдэхүүнийг олон улсын зах зээлийн үнээр борлуулах” гэсэн нь Үндсэн хуулийн холбогдох заалтыг зөрчсөн эсэх тухай маргааныг хянан шийдвэрлэнэ гэж Үндсэн хуулийн Цэцийн хэвлэл мэдээллийн төлөөлөгч мэдээлэв.

Хөрөнгө шог өгүүллэг

Дэлгvvрт хулгай орчих вий гэхээс гозон Нанзаагийн нойр хvрсэнгvй. Vvрээр жаахан зуур дугхиймээр аядсан боловч дэлгvvрийнхээ хаалгыг тvгжихээ мартчихаж







сурталчилгаа »

гэж хар дараад муухай орилон босч ирэв. Орилох дуунд цочиж сэрсэн эхнэр нь Нанзааг эргvv маанагаар дуудлаа. Зvтгэсээр чvдэнз зурвал тав хагас болж байна.
-Юугаа гєлрєєд суучихав аа, унтаач гэх авгайнх нь уцаартай vг Нанзаагийн чихний хажуугаар єнгєрєхєд тэр ухасхийн хувцаслаад гарч харайлаа. Дэлгvvрийнхээ vvдэнд яаран ирээд хаалга цонх, цоож цуургаа гар чийдэн тусган нэгд нэгэнгvй шалгаж vзэв. Том хар цоожийг баруун тийш, жижиг цагаан цоожийг зvvн тийш ялимгvй хазайлгаж орхисон нь огт хєдлєєгvй, хаалганы даруулга зузаан тємрєєс ороож тогтоосон адууны хялгас яг янзандаа байна. Энэ бvхнийг харж сэтгэл тайвширсан Нанзаа сая л томоо гэгч амьсгаа авлаа. Харин дэлгvvрийн vvд рvv чиглэн дурайх арзгар ултай хятад гутал, хадаас нь иржийсэн орос цэрэг гутлын мєрийг санаандгvй хараад тэр дуу алдлаа. Сайтар нягтлаад vзвэл довжоон дээр суусан бололтойгоор барахгvй ганц шил юм мултлаад бєглєєг нь vлдээсэн байна. Шалчийтал зажилсан хямд янжуурийн иш, сонинд палбийтал бvдvvн ороосон улаан тамхины vлдэгдэл довжоонд наасныг хараад ногоон Луузан, согтуу Бадарч хоёр ирж гэж таниад, дахин дотор уужирч томоо гэгч амьсгаа авлаа. Гэр лvvгээ пар пар алхлан буцахдаа Нанзаа зvрхээ даран, “Уух газраа олж ядсан хоёр ногоон чинь уушиг зvрх амаар гаргачих дєхлєє” гэж vглэж явлаа. Нанзаагийнх дэлгvvр нээгээд байгаа нь энэ юм.

Шинэ дэлгvvрийн нээлтээс хойш долоо хонож байтал хамаатны охин нь худалдагчийн ажлаа хаяад зугтаачихлаа. Нанзаа хичээлээ тармагц л дэлгvvртээ ирээд, охины хєдєлгєєн бvрийг дагуулан харж, “Шилэн лангуун дээр их юм овоолбол даахгvй. Цахилгаан жингийн товчин дээр аяар дар, элэгдчихнэ. Хариулт илvv єгчихвvvзэй” гэх мэтчилэн vглэж яншаад байсан болохоор аргагvй шvv дээ. Гозон Нанзаа уул нь насаараа хvvхдийн шуугиан чагнаж, чихээ хув болтол элээсэн газар зvйн багш хvн л дээ. Солонгос гэгчид ажиллаад хэдэн жил болж байгаа хоёр охин нь мєнгє явуулаад, “Дэлгvvр нээж аж амьдралаа єєд тат” гэснээс л ийм зовлонтой ажилд хутгалдаад байгаа юм. Маргаашаас нь хамаатны бус хар элгийн хvн худалдагчаар ажиллуулах болсноор Нанзаа бvр дордлоо. Хичээлийн завсарлагаа бvрээр дэлгvvр лvvгээ дэгдэж ирэх бєгєєд буцахдаа: “Цахилгаан данхаа салгасан уу? САПУ худалдааны тєв шиг юм болох вий дээ. Ээ дээ, утас маасалбал аюултай шvv” гэж сануулна. Дэлгvvр ажиллаад сарын нvvр vзэв. Нанзаагийн нойр хvрэхгvй, шєнє бvр дєрєв таван удаа гvйн ирж дэлгvvрийнхээ лац ломбыг шалган, ойр орчны мєрийг шинжилсэн хэвээр. Нэг vvрээр тэр жаахан зуур дугхиймээр аядаад худалдагч бvсгvй орлогын мєнгєнєєс сэмхэн авч халаасандаа нууж байна гэж хар дараад чарлан босч ирлээ. Авгай нь уурлаж аашилдгаа больчихсон:
-Миний євгєєн, дєнгєж зургаа болж байна. Амар даа гэсэн боловч энэ vг мєн л Нанзаагийн чихний хажуугаар єнгєрч, дэлгvvрээ эргэх гэж байгаа бололтой чимээгvй гарч явлаа.
Тэр бvтэн сарын турш нойргvй дап дупхийсээр бvр турж гvйцлээ. Єндєр нуруутайг хэлэх vv, шонд дээл єлгєчихсєн юм шиг л горзойтол алхалж явах болов. Дэлгvvр нээсний гучин хоёр дахь єглєєнєє Нанзаа багш сурагчдаар хяналтын ажил хийлгэж сууснаа хоромхон зуур зvvрмэглээд:
-Хvvе, vер! Дэлгvvр vерт явлаа! хэмээн муухай чарлан босч ирснээс, “Хєрєнгєтэй хvн унтаж чаддаггvй гэж vнэн юм аа” хэмээн сум даяар ярилцав. Говийн суманд юуных нь vер болохов дээ. Vд єнгєрєхєд энэ яриа Солонгост суугаа охидынх нь чихэнд хvрч, маргааш нь гэхэд л Нанзаагийн эхнэр дэлгvvрээ зарлаа. Хэдийгээр гай зовлон авчирсан дэлгvvрийг далд оруулсан ч Нанзаа нойргvй хэвээр. Дэлгvvрээ зарж олсон хорин сая тєгрєгєє дэрэн доогуураа хийн хэвтэх боловч хорьдугаар тогтоол гарлаа гэж зvvдлэн, муухай хашгиран босч ирсээр л байлаа.

Авгай нь Солонгост суух хоёр охинтойгоо хэдэн єдєр утсаар ярьж зєвлєлдєєд арга чаргаа барж, сумын хийдийн ловон Дандгай ламтныг залж, vзvvлж харууллаа. Ловон ламтны айлдсаны дагуу гай зовлон авчирсан хорин сая тєгрєгєєр сумын хийдийн ємнє алтан суварга бариуллаа. Тэгсэн хэдий ч Нанзаагийн нойр хvрэхгvй хэвээр. Урьд нь дэлгvvрээ эргэж байсан шигээ шєнє бvр суваргыг эргэн, ойр орчинд нь мєр ажигладаг болов. Гозон Нанзаа нойргvй хоёр сар болсноос бvр турж гvйцлээ. Одоо тэр уурганы бєгсєнд дээл гогдоод єлгєчихсєн юм шиг л туялзаж явах боллоо.

А.Амарсайхан

Чатаар танилцсан бүсгүйдээ гологджээ

Єгvvллэг : » Чатаар танилцсан бvсгvйдээ гологджээ
2009-11-24 16:48:49 , Мэдээний дугаар: #1164550

Эрхэмээ гэдэг гуч гаруй настай залуу телевизийн чатаар хэд хэдэн удаа хvvхэн худалдан авч буудалд дагуулан очиж цэнгэснээ бахдалтайхан ярьж билээ.







сурталчилгаа »

Эрхэмээ эхнэргvй бєгєєд аав, ээжийнхээ хамт амьдарна. Эднийх хувийн хvнсний дэлгvvртэй. Эрхэмээ бол яадгаа алдсан архичин, замбараагvй явдалтай эр биш. Нэг гул Аранжин болохоороо гэрээсээ овоо хэд хоног дайжиж, хvvхэн шуухантай архидаж, загас наадуулж буудалд хоног тєєрvvлнэ. Мєнгєє дуусч, олон хоног архины халуун мунагийн халуун хоёртоо сvг болтол нvдvvлж эцэж ядарсан амьтан гэрийн бараа харна.

Гэртээ ирж ус цасанд орж, хир тоос, заар занхагаасаа салаад аав, ээждээ "Одоо дахин олон хоногоор алга болохгvй" гэж молиго vмхvvлнэ.
Архидан дампуурч явахдаа орц хонгилд хоног тєєрvvлсэн нь олон удаа. Эрхэмээ гэртээ хорь хоног тогтвол дээдийн заяа. Энэ хорь хоногт харин мань эр овоо хvн шиг байна. Архи огт уухгvй, дэлгvvртээ сайн ажиллаж, аав, ээждээ орлогын мєнгєє хvлээлгэж єгнє. Гэхдээ єдєр бvр арван мянган тєгрєг хумслан цааш хийхээ мартахгvй. Хорь хоногт хоёр зуун мянган тєгрєг хумсална. Энэ нь Эрхэмээгийн хэд хоног архидаж, хvvхэндэх мєнгє. Дэлгvvр нь овоо хэдэн сая тєгрєгийн бараатай болохоор Эрхэмээгийн єдєр бvр хумслах арван мянган тєгрєг юу ч мэдэгдэхгvй. Аав, ээж нь тvvнийг архи уусангvй, дэлгvvртээ сайн ажиллаж байна гэж магтаад бараа болон мєнгєнд хяналт тавьдаггvй нь Эрхэмээгийн дураараа дургих vндэс болно.

Хорь хоноод дахин "оргох" бэлтгэлээ хийж, хvvхэнд єгєх бохь, шоколад, архи, пивийг багагvй хэмжээгээр цааш далд нууна. Дэлгvvр нь єдєрт доод тал нь 300-400 мянган тєгрєгийн орлоготой ажээ. Тийм болохоор мєнгєєр туйлж байдаг нь Эрхэмээ бєлгєє. Ийнхvv гэртээ хэд хоног тансаглаж, бvр таргалж єнгє зvс орчихоод хєлд нь хий орон єндєлзєєд ирнэ. Телевизийн чатаас "Мєнгєний дэмжлэг vзvvлэх эртэй танилцана" гэсэн зарын утсыг тэмдэглэж аваад ярьж гарна. Цаад эмэгтэй хэдэн настайг хамгийн эхэлж сонирхоно.

Эрхэмээд бол залуу хvvхэн л хэрэгтэй. Хэзээ хаана уулзахаа болзоно. Хорь хоног "сойгдсон" Эрхэмээ бохь, шоколад, архи, пиво, тамхи дvvртэл чихсэн гар цvнхээ нуусан газраасаа аваад нэг л єдєр "оргох" нь тэр. Сvvлдээ аав, ээж нь Эрхэмээ¬гийн энэ "орголтод" дасал болж "Амьд мэнд л яваасай билээ" гэж залбирах болжээ.
Нэгэн удаа Эрхэмээ чатын зарын дагуу 21 настай залуухан хvvхэнтэй болзжээ. Болзоот газраа ирж єнєєх хvvхнээ хараад бараг дурлаж орхисон байна. Урьд нь чатаас "урхидсан" хvvхнvvддээ ингэтэл хєл алдаж байсангvй. Нэг шєнийг буудалд наргиж єнгєрєєгєєд маргаашаас нь мєнгєє дуустал хvvхнvvдийг гарын бээлий шиг солин цэнгэдэг байлаа. Энэ удаа болзсон хvvхнийг Цэцгээ гэх. Цэцгээ тун боломжийн амьдралтай айлын оюутан охин гэнэ.
- Чи баян айлын эрх танхи, хєєрхєн охин мєртлєє яагаад ингэж яваа юм бэ? Аав, ээж чинь чамд мєнгє єгдєггvй юм уу?
- Надад одоо ч мєнгє байна. Би эрт нєхєрт гармааргvй байна. Оюутан залуус чинь мєнгєгvй гуйлгачин шvv дээ. Тэдэнтэй наргих гэхээр би дандаа мєнгєєрєє шатдаг юм. Тийм учраас залуухан мєнгєтэй хvнтэй танилцмаар санагдсан юм. Та бол надад яг тохирч байна. Та ч мєнгєтэй, би ч мєнгєтэй. Яг болж байна.
- Гэхдээ би чамд хэдэн тєгрєг єгвєл болох вэ?
- Єєрєє л мэд. Єгєхгvй байсан ч болно. Гэхдээ оюутан хvнд мєнгє илvvдэхгvйг та ямар мэдэхгvй биш.
Эрхэмээ Цэцгээд хорин мянган тєгрєг єгєєд буудалд очихоор тохирсон байна. Тэд буудлын бааранд идэж, ууж хэн хэнийхээ сэрэл тачаалыг хєдєлтєл бvжин найгав. Тэр шєнє хос хоёр олон удаа загас наадуулан цэнгэхэд Эрхэмээ байн байн "Би хэнээс ч авч байгаагvй сайхан таашаалыг чамаас авлаа. Би чамд дурлачихлаа. Чи миний эхнэр болооч" гэж vглэхэд Цэцгээ "Би гуч хvртлээ нєхєрт гарахгvй. Чи тэр хvртэл хvлээж чадах юм уу" гэж єєдєєс нь тохуурхана.

Маргааш нь тэд дахин уулзахаар болоод салжээ. Эрхэмээ буудлын орон дээр Цэцгээг vгvйлэн хэвтэнэ. Янз нь Цэцгээд ихэд сэтгэл алдарчээ. Бас "Ийм тансаг хvvхэн чатад зар єгч байх гэж. Урьд нь надтай дандаа мєнгє нэхсэн хvvхнvvд уулзаж байсан" гэж гайхан бодно. Vдээс хойш Цэцгээтэй утсаар ярихад "Та битгий дахин утасд. Би таныг нэг шєнє жаргаасан биз дээ? Миний хувьд болсон. Би сардаа нэг удаа мєнгєтэй харчуудтай ийм маягаар цэнгэж хvслээ гvйцээдэг юм. Дараагийн сард би єєр эртэй уулзах болно" гээд утсаа тасалжээ. Эрхэмээ Цэцгээг cap шахам сэтгэлдээ vгvйлж яваад сая нэг юм арайхийн мартжээ.

МАШ НУУЦ

Өгүүллэг: Эртний бөөгийн хагархай толийг олсон хүү олон хүний аминд оржээ

Эрт дээр vеэс уламжлагдаж, залгамжлагчаа эрж явдаг зайран удганы сахиус байдаг л юм гэлцдэг. Vе тасарч залгамжлагчгvй удсан бєєгийн







сурталчилгаа »

хэрэглэж явсан эд зvйлс нь хаягдаж гээгдэн зарим сvжиггvй хvний гараар орж устаж vгvй болдог ч байж мэдэх юм. Тийм бєєгийн хэрэгслээс олж єєртєє далд увидастай болсон тохиолдол цєєнгvй аж. Баруун аймаг руу явдаг тєв замын дагуу Тариатын жижигхэн суурин байгаад хожим Цахир сум гэгдэх болсныг Архангай аймгийн vзэсгэлэнт нутгаар явж vзсэн хэн хvнгvй л мэдэх байх.

1998 онд Увс аймгаас хот руу явж байгаад зорчигчид унаа хєсєг нь саатсанаас Архангайн Цахир суманд тvр саатсанаас энд єгvvлэх хэрэг явдлын эх суурь тавигдсан байна. Зорчигчдын дотор аавтайгаа хамт хот руу явж байсан найман настай Самданжигмэд хvv уйдахдаа суурингийн хэдэн халтар байшин дундуур тоглож, хуучин хvрээ хийдийн сvм, дугана байгаад хожим агуулах зоорийн зориулалтаар ашиглагдаж байсан хэдэн данхгар байшинг ихэд шохоорхон харж байж. Гэтэл нэг сvм оройтой байшингийн дээвэр дээр нэгэн хар хэрээ шил толь гялалзуулан идэх гэж оролдож байсан байна. Самданжигмэд хvv хар багын ажигч гярхай нэгэн байсан тул тагтаа шил чулуу иддэг, харин хар хэрээ улай vзэж орилон, сэг зэмээр хооллодгийг мэдэх тул тэр євєрмєц хэрээг хараад чулуугаар шиджээ. Ямар янзын шил толь иддэг юм бол гэдгийг мэдэх гэсэндээ тэгсэн байна.

Тvvний шидсэн чулуу хэрээний ойр очиж тусахад vргэж нисэхдээ мєнєєх "шилчин" хэрээ амнаасаа нєгєє идэх гэж байсан зvйлээ унагаж орхижээ. Хэрэгт дурлагч Самданжигмэд хvv ч мєнєєх унагасан зvйлийг очиж vзэхэд яг ч шил биш, никель шиг юм байжээ. Тэр гялалзсан тємрийг нvvрэндээ ойртуулж харсанд єєрийнх нь зvс царай биш маш их хєгшин хvний дvр царай харагджээ. Хємсєг нь хєдєлж тэр аймшигт тєрхтэй хvн vг хэлэх шиг санагджээ. Тэр даруй тэнгэрт ганц нэгхэн байсан vvлс бужигнан хєдєлж, хаа нэгтэйгээс "Хvv минь хамт яваа хvмvvстээ оч" гэх дуу сонсогджээ.

Самданжигмэд унаа саатсан зорчигчдын тvр сууж байсан гуанзны нааран дээр хєзєрдєж байсан хvмvvст "Єнєєдєр бидний явах ч єнгєрлєє. Запас авчрах машин замдаа хоёр хоног саатаж ирэх юм байна" гэсэнд томчуул инээд хєєр болж "За, энд нэг далдыг мэддэг далай лам бидэнтэй явсан юм байна шvv дээ" гэж инээлдэж байжээ. Vнэхээр Самданжигмэд хvv ємнє нь аавынхаа євєр дээр суугаад дугжирч явдаг байсан бол ямар нэгэн юманд тvгшиж зовуурилсан байдалтай байсхийгээд л гуанзны цонхон дээр очиж нэг жижигхэн юм гялалзуулж байдаг болжээ.

Томчуулын хэн нь ч тvvний юу хийж байгааг тоохгvй байв. Зєвхєн цасан шуурга шуурч тэнгэр муудаж байгаад л санаа зовно. Бас "Одоо єєр юу хийхэв" гээд л хєзєр тоглож гарна. Самданжигмэд хvv нєгєє жижигхэн цонхон доор зогсч байгаад час хийтэл хашгиран "Биднээс холгvй хоёр хvн осгож vхэж байна. Тvvнийг авраач" гэж томчуулыг сэрдхийлгэжээ.

Томчуул ч тvvнийг єдрєєс хойш хачин янзын юм яриад байгааг гэнэт санаж "Энэ чинь ёстой яадаг хvv вэ?" гэсэн шиг юм сэтгэж "Тэр хоёр хvн чинь тэгээд хаана байна? Ямар унаатай явж байгаа юм" гэх зэргээр туршиж асуужээ. Хvv тvгдрэхгvй "Дээлтэй, ноосон малгайтай" гэснээ нэг жижигхэн толь шиг юм ємднийхєє халааснаас гаргаж хараад "Улаан мотоцикл унасан хvмvvс, бас согтуу..." гэжээ. Хvvгийн аав Алтангэрэл хvvгээ загнаж "Битгий тархигvйтээд бай" гэхэд зорчигчдын дотор явсан євгєжєєр эр "Миний хvv наад мэдээ зангиа хаанаас харж хэлээд байнав" гэж асуужээ. Хvv болсон явдлыг ярьсанд зорчигчдын зарим нь хvvгээс нєгєє толины хагархайг авч "єєрийн нvдээр" болж буй явдлыг харах гэхэд євгєжєєр хvн хоригложээ. Тєдєлгvй дулаан хувцас ємссєн залуу голдуу хэдэн хvн зам тосон явж Чулуут сумаас мордож, халамцуун харгайгаар осгож vхэх шахсан хоёр эрийг авчирчээ. Хvvгийн хэлсэн vнэн байсан тул цаашид юу болох, запас сэлбэг авчрах ёстой машин хэдийд ирэх зэргийг Самданжигмэдээс асуудаг, харин тэр хэзээний мэргэч тєлгєч шиг торж тvгдрэхгvй хэлдэг болов.

Шєнє дундын vед том машин хєлєглєсєн зам засварын ажилчид Солонготын даваан дээр гарч цас арилгаж, зам чєлєєлєх ажилтай иржээ. Мєн л замын дагуух гуанзанд буусан тул Самданжигмэд хvv хэзээний босчихсон "Та єглєє болсон хойно яв. Тэгэхгvй бол болохгvй" гэж суужээ. Хvvгийн vгэнд итгэсэн vv, замын холд залхуурч алжаасан уу тэд унтаад маргааш нь явжээ. Тэр цасан шуурга хоёр єдєр vргэлжилсэн бєгєєд шуурганаар тєєрсєн хэд хэдэн малчныг хаана, ямар байдалтай байгааг Самданжигмэд торохгvй хэлж бусдад тусалж байжээ. Зам зуураа хvv тэр толь шиг гялалзсан тємрєє гээчихсэн бєгєєд дахин юм, мэддэггvй жирийн нэгэн болж хувирсан гэдэг юм.

С.МЄНХ

Интернетээр аялах тархины хөгшрөлтөөс хамгаална

Интернэтээр аялах нь оюун ухааныхаа ур чадварыг өөрийнхөө үе дээр байлгах нэг арга байж болох юм.

Судлаачид интернэт ашиглаж эхлэсэн хөгшин хүмүүсийн тархины үйл ажиллагаа хэдхэн өдрийн дотор сайжирсаныг олж тогтоожээ. "Хөгширсөн тархинд шинэ технологийн арга зааж болно." гэж Лос Анжелас мужийн Калифорниагийн их сургуулийн хүний зан авир, мэдрэл судлалын Семел институтын профессор, Ай-Брэйн номын зохиолч Гэри Смалл хэлжээ. Бага хэмжээний интернэтийн мэдлэгтэй хүмүүс дээр судалгаа явуулахад ердөө долоохон хоногийн дадлагын дараа тархины үйл ажиллагаа шийдвэр гаргах, тархиараа бодох гэх зэрэг үйл ажиллагаа хийх нь ихссэн байсан. Үүнээс үүдэн интернэтээр хайлт хийхэд хүн их олон шийдвэр гаргаж, энэ нь харилцан нөлөөлдөг байна.Интернэтэд орж, судлаж, шинэ мэдээлэл олж авч, юм сурах нь тус болдог ба хөгшин хүмүүс интернэт хэрэглэхийн ач холбогдол их гэсэн үг юм. Олон жилийн өмнөөс бид танин мэдэхүйн үйл ажиллагаа хийдэг хүмүүс танин мэдэхүйн үйл ажиллагаанд оролцдоггүй хүмүүсээс илүү тархины үйл ажиллагаа нь илүү сайн, илүү хэтийн төлөвтэй байдаг нь нотлогджээ.

Судалгаандаа 55-78 насны 24 мэдрэлийн системийн хэвийн үйл ажиллагаатай хүмүүсийг МРАй машинаар ажиглалт хийж байх зуур интернэтээр аялуулсан. Судалгаа эхлэхээс өмнө оролцогчдийн тэн хагас нь интернэтийг өдөр тутам хэрэглэдэг байсан ба үлдсэн хэсэг нь интернэтэд хандах бага зэргийн мэдлэгтэй байсан.

Анхны МРАй-ийн судалгааны дараа оролцогчидод хоёр долоо хоногийн өдөр бүр нэг цагийн турш интернэтэд хайлт хийх заавар өгсөн. Тэгсний дараа тэд тархины илүү нарийн судалгаанд орохоор эмнэлэг дээр ирсэн. Өмнө нь интернэтийн мэдлэгтэй байсан хүмүүсийн тархины үйл ажиллагаа нилээд идэвхижсэн байсан байна. Гэрт нь дадлага хийлгэсний дараа интернэттэй дөнгөж танилцаж эхэлсэн тэр хүмүүс интернэт мэдлэгтэй байсантайгаа тэнцэхүйц хэмжээнд очсоныг судалгаагаар тогтоожээ.

Энэ үзүүлэлтээр тун богино хугацаанд танин мэдэхүйн үйл ажиллагааны хийж гүйцэтгэж байсан тархины үйл ажиллагааны загвар өөрчлөгдсөн байна. Энэ нь тархины үйл ажиллагаанд танин мэдэхүйн үйл ажиллагаа нөлөөлдөг болохыг харуулсан анхны алхам болж чаджээ. Гэхдээ интернэтийг яаж хэрэглэх үү гэдгээ мэдэж байх ёстой. Интернэтийг ашиглан оюун ухаанаа дасгалжуулах болох ч энэ нь интернэтийг хэрхэн хэрэглэхээс шалтгаалах ажээ. Хэрэв тоглоом тоглож, интернэтээр дэлгүүр хэсвэл энэ танд эерэгээр нөлөөлөхгүй.

Web Surf to save your aging brain

Surfing the Internet just might be a way to preserve your mental skills as you age.Researchers found that older adults who started browsing the Web experienced improved brain function after only a few days.
"You can teach an old brain new technology tricks," said Dr. Gary Small, a psychiatry professor at the Semel Institute for Neuroscience and Human Behavior at the University of California, Los Angeles, and the author of iBrain. With people who had little Internet experience, "we found that after just a week of practice, there was a much greater extent of activity particularly in the areas of the brain that make decisions, the thinking brain -- which makes sense because, when you`re searching online, you`re making a lot of decisions," he said. "It`s interactive."

"This makes intuitive sense, that getting on the Internet and exploring and getting new information and learning would help," said Paul Sanberg, director of the University of South Florida Center of Excellence for Aging and Brain Repair in Tampa. "It supports the value of exploring the Internet for the elderly."
"We found a number of years ago that people who engaged in cognitive activities had better functioning and perspective than those who did not," For the research, 24 neurologically normal adults, aged 55 to 78, were asked to surf the Internet while hooked up to an MRI machine. Before the study began, half the participants had used the Internet daily, and the other half had little experience with it.

After an initial MRI scan, the participants were instructed to do Internet searches for an hour on each of seven days in the next two weeks. They then returned to the clinic for more brain scans. At baseline, those with prior Internet experience showed a much greater extent of brain activation. After at-home practice, however, those who had just been introduced to the Internet were catching up to those who were old hands, the study found.

This is a demonstration that, over a relatively short period of time, patterns of brain activation while engaging in cognitive activities change. That is at least a first step toward gaining insight into the mechanisms that might allow cognitive engagement to influence brain function.But beware how you use the Internet.You can exercise your mind by using the Internet, but it depends on how it`s used, If you get hooked on gambling or eBay shopping, that may not be positive."

Дарс уух таны эрүүл байх нэг арга зам мөн үү

Шинэ гарсан судалгаагаар өдөр тутамд нэг хундага жимсний дарс, нэг грушк шар айраг уухын эрүүл мэндийн ач холбогдолтой болохыг харуулжээ.

Зүрх судасанд сайнаар нөлөөлдөг гэдгийг хүн бүр сайн мэднэ. Уг судалгаа 7-р сарын дунд үед хийгдэж дууссан бөгөөд дарсыг өдөр тутам бага хэмжээгээр хэрэглэх нь эмэгтэй хүний цусан дахь холестрины хэмжээг сайн нөлөө үзүүлэхүйц хэмжээнд хүртэл нэмэгдүүлж, цусан дахь сахарын хэмжээг бууруулж, зүрх судасны өвчин тусахыг багасгадаг болохыг тогтоосон байна. Гэтэл өөр нэг судалгаанд өдөр тутам дарс уух нь сэтгэцийн олдмол өвчин, ясны сийрэгжилт, хөгширөлттэй холбоотой бие эрхтний согогийн эрсдлийг бууруулдаг гэж тогтоосон байдаг. Мөн жимсний дарс нь наслалтыг нэмэгдүүлж, зарим нэг төрлийн хавдар тэр дундаа хоол боловсруулах эрхтний хавдар болон лимпомиагаас хамгаалах тодорхой хамгаалалт болж өгдөгийг тогтоосон байна.

Архи дарсыг өдөр тутам тогтмол зохих хэмжээгээр хэрэглэх нь ач тустай ч архины эрүүл мэндэд учруулах хор хөнөөл нилээд их байдаг. Ямар нэгэн архи дарс их хэмжээгээр уух нь амны, багазуур хоолойн, залгиур хоолойн, хоол боловсруулах эрхтэн, элэг, бүдүүн гэдэс, хөхний хорт хавдрыг нэмэгдүүлэх шалтгаан болдог. Тогтмол зүй зохистой уухын эрүүл мэндийн ач тустай байдаг нь улаан дарс болон хар шар айрагт байдаг антиоксидент болон анти-флематиоригийн бодисуудтай холбоотой юм. Учир нь эдгээр бодисууд төрөл бүрийн жимс, ногоонд байдаг байна.

Аливаа өвчин эмгэгээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд архи дарснаас бус шинэхэн ногоо жимс хэрэглэж заншин эдгээр бодисуудыг авах нь зүйтэй болов уу. Улаан дарснаас эрүүл мэндэд тустай гэгдэх антиоксидант бодисыг авахын оронд усан үзмийн шүүс уух нь улаан дарс уусантай адил хэмжээтэй бодисыг авна.

Зүрхний өвчнөөс сэргийлэх эсэх нь таниас 50 хувь шалтгаална. Урьдчилан сэргийлнэ гэдэг маш чухал хэсэг бөгөөд харин та хариуцлагатай хандах ёстой. Та амьдралынхаа хэв маягийг өөрчилөх ёстой. Энэ нь танд хэцүү байж болох юм. Хүмүүс эрүүл мэндэд тустай амар хялбар арга замуудыг хайж байдаг, харин зүй зохистой өдөр тутам дарс хэрэглэх нь ингэх хамгийн амар хялбар арга юм.


Drinking your way to health? Perhaps not.

A new study emerges touting the health benefits to be gained from a daily glass of wine or a pint of dark beer. The benefits related to cardiovascular health have become well-known. A study released in mid-July, for instance, found that moderate alcohol consumption reduces the risk of cardiovascular disease in women by increasing the amount of "good" cholesterol in the bloodstream and reducing blood sugar levels.

But other studies have linked a daily drink, most often wine, to reduced risk of dementia, bone loss and physical disabilities related to old age. Wine also has been found to increase life expectancy and provide potential protection against some forms of cancer, including esophageal cancer and lymphoma.

Experts with the American Cancer Society and the American Heart Association say that though these studies do show some benefits to moderate drinking, the health risks from alcohol consumption far outweigh the potential rewards.

Drinking any alcohol at all is known to increase your risk for contracting a number of types of cancer, such as cancers of the mouth, pharynx, larynx, esophagus, liver, colon/rectum and breast.

The health benefits from drinking generally are related to the antioxidants and anti-inflammatories found in red wines and dark beers, but those substances can be found in a number of different fruits and vegetables.

When it comes to disease prevention, you`re better off changing your diet to include fruits and vegetables and get your antioxidants and anti-inflammatories from natural sources.

For example, people can get resveratrol -- the antioxidant found in red wine that`s believed to provide most of the drink`s health benefits -- from drinking grape juice just as well as from drinking wine, Mieres said.

To prevent heart disease, 50 percent of the work has to come from you," she said. "Prevention is a big piece, and you have to be accountable. You have to make lifestyle changes, and that`s very tough to do. People look for easy ways to get heart-healthy benefits, and drinking is an easy way to do that.

Healthday news.